'Soort' van de week 6: Grashaantje - Oulema spec.

Niet echt een soort van de week deze keer, omdat ik iets tegen ben gekomen wat even vreemd als interessant is. Daarnaast is de exacte soort waar we naar kijken niet vast te stellen.

Het gaat over de larve van een Oulema-soort, in het Nederlands een Grashaantje. En dan gaat het me voornamelijk om wat er op zijn rug zit.

Larve van een Oulema-soort met 'fecal shield', Leiden
23 juni 2020.

Laten we beginnen met die dikke druppel met slierten erin. Dat beestje komt later. Waar kijken we precies naar?

Dat is wat in het Engels een 'fecal shield' heet. Een Nederlandse term ken ik niet, maar het vertaald als poepschild. En dat is ook letterlijk wat het is. Een schild van poep en in dit geval een uitscheiding uit een klier. Het ziet er smerig uit en dat is waarschijnlijk ook precies de bedoeling.

Dezelfde larve een dag later.

Bij veel soorten uit de Bladhaantjes-familie (Chrysomelidae) bouwen de larven zo'n 'fecal shield'. Het bekendst zijn wellicht de schildpadkevers van het geslacht Cassida. Die hebben een droog in plaats van een nat 'fecal shield', dat bestaat uit uitwerpselen en de oude vervellingen.

Een Cassida-larve met het 'fecal shield' als een schild boven
zich.

Larven van het Leliehaantje, Lilioceris lilii, met 'fecal shield'
direct op achterlichaam.

De functie van het 'fecal shield' is veelzijdig. Allereerst biedt het letterlijk een schild tegen de buitenwereld, een fysieke barrière. Daarnaast in een aantal gevallen waarschijnlijk ook camouflage. Ook is het bekend dat de larven stoffen die ze bij het eten van hun gastplant binnen krijgen, gebruiken als chemische afweer.

Als laatste kunnen in ieder geval de Cassida-larven hun 'fecal shield' schichtig bewegen, iets dat je zelf kunt zien als je ze lichtjes pest. En daarmee kunnen ze eventuele predatoren of parasieten wegjagen.

Het 'fecal shield' van de Oulema-soort is zoals gezegd nat en ligt op het lichaam. Daarmee is het onbeweeglijk. De beweeglijkheid van het 'fecal shield' van de Cassida-larven wordt verkregen doordat het 'shield' gebouwd wordt aan de 'anal fork' aan het achtereind van de larve. Op de volgende foto's is die vork te zien. Daarnaast zie je dat deze larve aan het vervellen is. Dat oude vel wordt ook opgenomen in het 'shield'.

Cassida-larve aan het vervellen. De 'anal fork' is duidelijk
te zien.

Terug naar de eerste foto. Die sliertjes die je ziet in de druppel zijn dus poepjes. Je kijkt niet in het lichaam van de larve, maar naar een vochtige druppel bovenop het lichaam. En die springstaart die zichtbaar is in het 'fecal shield'? Hoe is die erin gekomen?

Springstaart, gevangen in het 'fecal shield'.

Ik vermoed dat het arme diertje per ongeluk op de Oulema-larve is gesprongen en is blijven kleven aan het 'fecal shield'. Wat een manier om aan je einde te komen, vast in het poepschild van een Grashaantje.

Bronnen:

Chaboo, C.S., 2011. Defensive behaviors in leaf beetles: from the unusual to the weird. In Chemical biology of the tropics (pp. 59-69). Springer, Berlin, Heidelberg. (PDF)

Eisner, T. and Eisner, M., 2000. Defensive use of a fecal thatch by a beetle larva (Hemisphaerota cyanea). Proceedings of the National Academy of Sciences, 97(6), pp.2632-2636.

https://thebuggeek.com/tag/fecal-shield/